รวมสายพันธุ์มะนาว พร้อมเคล็ดลับการทำมะนาวนอกฤดู

มะนาวเป็นพืชเศรษฐกิจที่มีความต้องการสูงตลอดทั้งปี โดยเฉพาะในช่วงหน้าร้อนที่ผลผลิตออกน้อยกว่าปกติ ทำให้ราคาพุ่งสูงขึ้นอย่างเห็นได้ชัด หากเกษตรกรสามารถบังคับให้มะนาวออกผลในช่วงนี้ได้ ก็ถือเป็นโอกาสทองในการสร้างรายได้ที่น่าจับตามอง

หนึ่งในผู้เชี่ยวชาญที่ให้คำแนะนำเรื่องนี้คือ อาจารย์วัง สุขประเสริฐ อดีตนักวิชาการเกษตร ผู้เชี่ยวชาญด้านพืชตระกูลส้ม และยังเป็นผู้อยู่เบื้องหลังการพัฒนา พันธุ์มะนาว “แป้นสุขประเสริฐ” ซึ่งเป็นที่รู้จักกันดีในวงการเกษตรมานานกว่า 20 ปี

บทความนี้จะพาไปทำความรู้จักกับสายพันธุ์มะนาวที่ได้รับความนิยมในการปลูกในประเทศไทย พร้อมจุดเด่นของแต่ละพันธุ์ และเทคนิค “การบังคับมะนาวให้ออกนอกฤดู” เพื่อให้สามารถเก็บเกี่ยวในช่วงเวลาที่ตลาดต้องการมากที่สุด

ที่มาของ พันธุ์มะนาว แป้นสุขประเสริฐ

ปัญหาของมะนาวที่เกษตรกรหลายรายพบเจอ คือ มีต้นทุนการผลิตที่สูง เนื่องจากโรคแคงเกอร์ที่เป็นปัญหาหลักของพืชตระกูลส้ม ทำให้ต้องพ่นยาป้องกันกำจัดโรคอยู่บ่อยครั้ง อาจารย์วังจึงริเริ่มปรับปรุงสายพันธุ์มะนาว โดยใช้มะนาวพันธุ์แม่ไก่ไข่ดก ผสมกับมะนาวแป้นรำไพ เพื่อเพิ่มความต้านทานให้กับพืช แต่ก็ใช้เวลาคัดเลือกและทดสอบนานนับ 10 ปี กว่าจะได้ “มะนาวแป้นสุขประเสริฐ” ที่มีความต้านทานโรคแคงเกอร์สูง แต่ไม่ใช่ว่าไม่เป็นเลย จะเป็นแค่ใบที่เริ่มแก่ ส่วนลำต้นและผลจะไม่เป็นโรคแคงเกอร์ จึงช่วยลดต้นทุนให้กับเกษตรกรได้มาก

เคล็ดลับการดูแลต้นมะนาวของอาจารย์วัง

อาจารย์วัง จะปลูกลงพื้นดิน ระยะระหว่างต้น 6×6 เมตร และจะเตรียมหลุมปลูกขนาด 50x50x50 ซม. ใส่ดินผสมรองก้นหลุม พร้อมกับผสมปุ๋ยสูตรเสมอ 1 ช้อนโต๊ะ และรดน้ำให้ชุ่ม โดยจะเตรียมหลุมไว้ 15-30 วัน ก่อนเริ่มปลูกมะนาว จะไม่ขุดแล้วปลูกเลย ก็เพื่อให้หลุมปลูกกักเก็บความชื้นไว้ และหลังจากปลูกไปแล้ว ต้นมะนาวสามารถดึงธาตุอาหารไปใช้ได้ในทันที

การปลูกมะนาวส่วนใหญ่จะใช้กิ่งตอน แต่ก็มีข้อเสียเพราะทำให้อายุสั้น เพียงแค่ 1-2 ปี ต้นก็จะเริ่มโทรมและตายไป แตกต่างจากต้นที่เสียบยอด เพราะเป็นระบบต้นตอ สามารถมีอายุได้ยาวนาน 20-25 ปี ต้นตอจะใช้เป็นตอมะนาวด่านเกวียน, พิจิตร 1, หรือ ต้นตอส้มโอ ก็ได้ โดยให้เลือกเป็นต้นตอที่มีความแข็งแรง

เมื่อดอกตูมต้องระวังเพลี้ยไฟ ไรแดง เพราะจะไปดูดน้ำเลี้ยงบริเวณขั้วดอกและผล จึงเป็นสาเหตุหลักที่ทำให้ดอกและผลหลุดร่วง สามารถใช้สารเคมีในการป้องกันกำจัดได้ หรือใช้เป็นสารสะเดา แต่ถ้ามีไม่เยอะสามารถใช้น้ำสะอาดฉีดพ่นไล่ได้ เพราะแมลงศัตรูพืชเหล่านี้ไม่ชอบน้ำ ให้ฉีดพ่นน้ำสะอาดทุกๆ 1-2 วัน

กลุ่มของมะนาว แบ่งออกเป็น มะนาวแป้น จะเป็นกลุ่มที่เป็นที่นิยมมากที่สุด และรองลงมาเป็นมะนาวพื้นเมือง ส่วนใหญ่ผลจะกลม และอีกกลุ่มเป็น มะนาวต่างประเทศ เช่น ตาฮิติ คาเวียร์ เป็นมะนาวเฉพาะกลุ่ม แต่ไม่ค่อยเป็นที่นิยมมากนัก เพราะกลิ่นไม่ค่อยหอมเท่า 2 กลุ่มแรก

การทำมะนาวนอกฤดู

นอกจากนี้มะนาวยังมีปัญหาด้านราคา โดยเฉพาะในช่วงเดือน กรกฎาคม – กันยายน ราคามะนาวจะถูก เพราะผลผลิตมะนาวออกช่วงนี้พร้อมกันหมด

อาจารย์วังแนะนำให้ผลิตมะนาวนอกฤดู โดยช่วง มกราคม – เมษายน จะต้องกำจัดดอกออก โดยใช้จะเป็นปุ๋ยยูเรีย 46-0-0 ปริมาณ 1 กิโลกรัม ผสม น้ำ 20 ลิตร ฉีดพ่นให้ทั่วต้น จะส่งผลให้ใบและดอกบางส่วนร่วงหล่น จากนั้นก็คอยควบคุมดอกและดูแลไปเรื่อยๆ จนถึงช่วงเดือน กรกฎาคม – สิงหาคม

ช่วงนี้จะเป็นช่วงทำดอก ให้เริ่มงดน้ำ 1 เดือน เพื่อให้ต้นมะนาวเกิดความเครียด ใบเริ่มสลด และพอได้น้ำ ต้นมะนาวก็จะออกดอกเพื่อขยายพันธุ์ ซึ่งจะมีช่อดอกเติบโตออกมาพร้อมใบใหม่ ช่วงนี้ให้ใส่ปุ๋ยสูตร 8-24-24 และดูแลตามปกติต่อไป แต่มะนาวอย่ารดน้ำบ่อย เพราะเป็นพืชที่ไม่ชอบน้ำ แต่ชอบความชื้น รวมถึงต้องปลูกอยู่กลางแจ้งได้รับแสงแดด 100% ส่วนการให้น้ำมะนาวจะให้น้ำเพียง 2-4 ครั้งต่อเดือน เพราะถ้าให้น้ำบ่อยมากเกินไป จะทำให้ไนโตรเจนในดินสูง ทำให้มะนาวไม่ค่อยติดดอกออกผล

ใช้เวลาประมาณ 5-6 เดือน (ขึ้นอยู่กับสายพันธุ์) มะนาวก็จะทะยอยแก่ และสามารถทะยอยเก็บเกี่ยวผลผลิตได้ในช่วงเดือน มกราคม – เมษายน ซึ่งเป็นช่วงที่มะนาวมีราคาแพงพอดี

หากทำมะนาวนอกฤดูไม่ทัน อาจารย์วังแนะนำให้ทำเกี่ยวกับการแปรรูป เพราะมะนาวสามารถแปรรูปได้หลากหลาย เช่น น้ำยาล้างจาน แยมมะนาว น้ำมะนาวพร้อมดื่ม น้ำมะนาวแช่แข็ง บ๊วยมะนาว แหล่งความรู้สามารถเข้าไปเรียนศึกษากับทางกรมวิชาการเกษตรได้ จะมีแผนกที่จัดอบรมเกี่ยวกับการถนอมอาหาร ให้คนทั่วไปสามารถติดต่อเข้าไปได้

รวมสาย พันธุ์มะนาว

1 I มะนาวสีชมพู (Pink Lemon)

เป็นพันธุ์มะนาวที่เรียกว่า “Pink Variegated Lemon” หรือบางครั้งเรียกแค่ Pink Lemon เป็นไม้ผลหายาก ปลูกเพื่อความสวยงามและใช้ในการตกแต่งอาหาร/เครื่องดื่มด้วย

ลักษณะของมะนาวสีชมพู

• เปลือกลายเขียว-เหลือง หรือมีริ้วสีเขียวอ่อน
• เนื้อข้างในเป็นสีชมพูอ่อนคล้ายเกรปฟรุต
• รสชาติเปรี้ยวคล้ายมะนาวทั่วไป แต่หอมหวานกว่าเล็กน้อย
• ราคากิ่งพันธุ์มะนาวชมพู 150 บาท/ต้น

2 I มะนาวคาเวียร์ (Caviar Lime) 

ชื่อทางวิทยาศาสตร์ คือ Citrus australasica เป็นพืชตระกูลส้มชนิดหนึ่ง มีถิ่นกำเนิดในประเทศออสเตรเลีย โดยมีจุดเด่นที่ผลของมันมีลักษณะเรียวยาวคล้ายแตงกวาขนาดเล็ก และเมื่อผ่าผลออกมา เนื้อด้านในจะเป็นเม็ดกลม ๆ ใส ๆ คล้ายไข่ปลาคาเวียร์ จึงเป็นที่มาของชื่อ “มะนาวคาเวียร์” หรือบางครั้งก็เรียกว่า “มะนาวนิ้วมือ” (Finger Lime)

ลักษณะของมะนาวคาเวียร์

• รสชาติเปรี้ยวสดชื่น คล้ายมะนาวทั่วไป แต่มีความหอมเฉพาะตัว
• ด้านในเป็นเม็ดใส ๆ พอทานแล้วแตกในปาก เหมือนไข่ปลา นิยมใช้ในอาหารหรูหรือเมนูฟิวชั่น
• สีของเนื้อมีหลายสี ทั้งสีใส เขียว ชมพู แดง ขึ้นอยู่กับสายพันธุ์
• ราคากิ่งพันธุ์มะนาวคาเวียร์ 200 บาท/ต้น

3 I มะนาวแป้นพิจิตร 2

เป็นสายพันธุ์มะนาวที่พัฒนาขึ้น โดยสถานีทดลองพืชสวนพิจิตร จังหวัดพิจิตร ซึ่งอยู่ภายใต้กรมวิชาการเกษตร

ลักษณะของมะนาวแป้นพิจิตร 2

• ไม่มีเมล็ด (ไร้เมล็ดหรือมีเมล็ดน้อยมาก)
• เปลือกบาง ให้ปริมาณน้ำมะนาวมาก
• กลิ่นหอม รสเปรี้ยวจัด
• ให้ผลผลิตต่อเนื่อง ถ้าได้รับการดูแลอย่างดี สามารถออกผลนอกฤดูได้
• ต้นเตี้ย แตกกิ่งดี ทำให้เก็บเกี่ยวง่าย และเหมาะสำหรับปลูกในกระถางหรือในแปลง
• แม้ว่าจะทนโรคได้ในระดับหนึ่ง แต่ก็ยังมีโอกาสเกิดปัญหา เช่น โรคแคงเกอร์ หรือโรครากเน่า-โคนเน่า ถ้าระบายน้ำไม่ดี
• ราคากิ่งพันธุ์มะนาวแป้นพิจิตร 2 ราคา 100-200 บาท/ต้น

4 I มะนาวตาฮิติ (Tahiti lime)

หรือที่บางครั้งเรียกว่า “มะนาวทูลเกล้าไร้เมล็ด” มีต้นกำเนิดจากเกาะตาฮิติ รัฐฮาวาย ประเทศสหรัฐอเมริกา 

ลักษณะของมะนาวตาฮิติ

• ผลใหญ่ กว่ามะนาวแป้นทั่วไป
• เปลือกหนา สีเขียวเข้ม (เมื่อสุกอาจเปลี่ยนเป็นสีเหลืองเขียว)
• ไม่มีเมล็ด หรือมีน้อยมาก
• รสชาติเปรี้ยว แต่ไม่จัดเท่ามะนาวแป้น
• เปลือกมันเรียบ สวยงาม เหมาะกับการขายเชิงพาณิชย์
• มีน้ำเยอะ เหมาะสำหรับคั้นน้ำ
• ราคากิ่งพันธุ์มะนาวตาฮิติ 80-100 บาท/ต้น

5 I มะนาวแป้นแม่ลูกดก

เป็นหนึ่งในสายพันธุ์มะนาวที่ได้รับความนิยมมากในประเทศไทย โดยเฉพาะในกลุ่มเกษตรกรที่ปลูกมะนาวเพื่อการค้า ถูกพัฒนาขึ้นในประเทศไทย จากการคัดเลือกพันธุ์มะนาวแป้นที่ให้ผลผลิตสูง มีลักษณะผลดีและติดผลดกตลอดทั้งปี

ลักษณะของมะนาวแป้นแม่ลูกดก

• ผลกลมแป้น เปลือกบาง สีเขียวอ่อนเมื่อแก่
• กลิ่นหอมเฉพาะตัว
• มีน้ำเยอะและไม่ค่อยมีเมล็ด
• ติดผลเป็นพวง ทำให้ได้ผลผลิตมาก
• ปลูกได้ทั้งปี และสามารถควบคุมให้ออกนอกฤดูได้ง่าย (ซึ่งเป็นที่ต้องการของตลาด เพราะราคาจะสูงช่วงนอกฤดู)
• ราคากิ่งพันธุ์มะนาวแป้นแม่ลูกดก 100-150 บาท/ต้น

6 I มะนาวฟักทอง

เป็นมะนาวที่มีลักษณะภายนอกที่คล้ายกับฟักทอง เป็นพันธุ์มะนาวที่ได้รับการพัฒนาให้มีผลใหญ่และมีรสเปรี้ยวเข้มข้น ลักษณะผลมีสีเขียวคล้ายมะนาวทั่วไป แต่เมื่อสุกแล้วจะมีสีเหลืองสวยงาม

ลักษณะของผลมะนาวฟักทอง

• ผลของมะนาวฟักทองมีลักษณะใหญ่คล้ายฟักทอง
• มีผิวที่เรียบและหนา แต่เนื้อในมีรสเปรี้ยวเข้มข้น จึงมักถูกนำมาใช้ในการทำเครื่องดื่มหรือในสูตรอาหารที่ต้องการความเปรี้ยว
• ราคากิ่งพันธุ์มะนาวฟักทอง 150 บาท/ต้น

7 I พันธุ์มะนาว แป้นสุขประเสริฐ

เป็นมะนาวสายพันธุ์ไทยที่ได้รับการพัฒนาขึ้นมาโดยคุณวัง สุขประเสริฐ (จากชื่อสายพันธุ์) ซึ่งเป็นเกษตรกรผู้สนใจในการปรับปรุงพันธุ์มะนาว โดยมีเป้าหมายเพื่อให้ได้พันธุ์ที่ให้ผลผลิตสูง เปลือกบาง น้ำเยอะ กลิ่นหอม รสเปรี้ยวจัดจ้าน และทนทานต่อโรคแคงเกอร์และโรคตายพรายได้ดีในระดับหนึ่ง

ลักษณะของมะนาวแป้นสุขประเสริฐ

• ผลมีลักษณะกลม เปลือกบาง
• น้ำเยอะ กลิ่นหอมชัดเจน รสชาติจัดจ้าน
• ติดผลดก และให้ผลผลิตได้ตลอดปี (ถ้าควบคุมการให้น้ำและปุ๋ยอย่างถูกวิธี)
• ทนทานต่อโรคได้ดี โดยเฉพาะโรคแคงเกอร์
• ราคากิ่งพันธุ์มะนาวแป้นสุขประเสริฐ 100-150 บาท/ต้น

8 I พันธุ์มะนาว แป้นพวงบ้านแพ้ว

เป็นชื่อเรียกของสายพันธุ์มะนาวที่ได้รับความนิยมมากในไทย โดยเฉพาะแถบบ้านแพ้ว จังหวัดสมุทรสาคร ซึ่งถือเป็นแหล่งปลูกมะนาวขึ้นชื่อของประเทศ

ลักษณะของมะนาวแป้นพวงบ้านแพ้ว

• ออกลูกดกเป็นพวง ทำให้เก็บเกี่ยวได้ปริมาณมาก
• เปลือกบาง น้ำเยอะ รสชาติจัดจ้าน มีกลิ่นหอมเฉพาะตัว
• ทนโรคได้พอสมควร
• ราคากิ่งพันธุ์มะนาวแป้นพวงบ้านแพ้ว 80-100 บาท/ต้น

ข้อมูล / ภาพ : สวนมะนาว จังหวัดพิจิตร อ.วัง แป้นสุขประเสริฐ

วิธีขยายพันธุ์มะนาว ทำขายสร้างรายได้ ง่ายนิดเดียว

ปลูกมะนาวในบ่อซีเมนต์ พื้นที่จำกัดก็ทำได้