“คิดจะปลูกพืชต้องรู้จักขยายพันธุ์พืช” คำกล่าวนี้เป็นข้อคิดที่ดี หากในสวนของเรามีต้นพันธุ์มะนาวที่ให้ผลผลิตสูง เราก็รู้ วิธีขยายพันธุ์มะนาว เพื่อเก็บรักษาพืชพันธุ์เหล่านี้ไว้ เป็นแหล่งผลผลิตที่ดีในครัวเรือน
วิธีขยายพันธุ์มะนาว และไม้ผลสกุลส้มอื่นๆ เช่น มะกรูด ส้มจี๊ด เลมอน เป็นพืชที่ปลูกและขยายพันธุ์ง่าย มักพบเห็นพืชอย่างน้อยสองในสามชนิดนี้ปลูกกันคู่สวนแทบทุกบ้าน เนื่องจากนำมาใช้ประกอบเมนูอาหารได้หลากหลาย ทั้งยังให้คุณประโยชน์มากมาย
วันนี้จึงอยากลองชวนมาสำรวจต้นไม้เหล่านี้ในสวน แล้วลงมือขยายพันธุ์เพิ่มเติม ด้วยการชำและตอน ซึ่งเป็นวิธีการขยายพันธุ์แบบอาศัยเพศที่ง่ายและสะดวก เพื่อคงต้นพันธุ์ดีต้นใหม่ ๆ ในสวน ซึ่งหากฝึกปรือจนชำนาญและสามารถทำได้จำนวนมาก นอกจากไว้แจกจ่ายเพื่อนฝูงแล้ว ยังอาจเป็นช่องทางหนึ่งสำหรับเพิ่มรายได้ต่อไปก็เป็นได้
หากพร้อมแล้วมาเริ่มลงมือกันได้เลย…
วิธีขยายพันธุ์มะนาว โดยการ ปักชำต้นมะนาว
Step1 เตรียมวัสดุสำหรับปักชำ โดยใช้ถ่านแกลบผสมทรายหยาบ อัตราส่วน 1:1 เตรียมภาชนะเหลือใช้ อย่างแก้วพลาสติกและกรรไกรตัดแต่งกิ่ง
Step2 เลือกกิ่งพันธุ์ดีที่ไม่อ่อนหรือแก่เกินไป ไม่มีร่องรอยของโรคและแมลงเข้าทำลาย ตัดกิ่งให้ยาวประมาณ 15 เซนติเมตร หรือสังเกตดูให้มี 4-5 ข้อในกิ่ง จากนั้นลิดใบที่โคนกิ่งออก เหลือแต่ใบด้านปลายกิ่งประมาณ 3-5 ใบ ใช้มีดคมปาดโคนกิ่งให้เป็นแผลรูปปากฉลามเฉียง 45 องศา
Step3 กรีดโคนกิ่งให้เป็นแผลตามยาว 2 เซนติเมตร ตรงข้ามกัน 2 รอย
Step4 จุ่มกิ่งพันธุ์ดีในฮอร์โมนเร่งรากแล้วยกขึ้น วางพักไว้ให้พอหมาด
Step5 ใช้ตะเกียบหรือไม้ปักลงในวัสดุปักชำแนวเฉียงทำมุม 60 องศากับผิวหน้าวัสดุปักชำ แล้วดึงขึ้นเพื่อให้เกิดช่องว่างก่อนปลูกต้นพันธุ์ดี
Step6 นำกิ่งพันธุ์ดีที่เตรียมไว้ ปักลงในช่องให้เอียงตามมุมเดิม ลึกอย่างน้อยครึ่งหนึ่งของความยาวกิ่ง โดยให้เหลือตาเหนือวัสดุปักชำอย่างน้อย 1 ตา และอย่าลืมสังเกตตาบนกิ่งให้หันขึ้นด้านบนด้วย
Step7 รดน้ำให้ชุ่มแต่ไม่แฉะ ให้วัสดุปักชำมีความชื้นประมาณ 60 เปอร์เซ็นต์ จากนั้นนำไปใส่ในถุงพลาสติกใส มัดปากถุงให้แน่น แล้วนำไปวางในที่มีแสงแดดรำไร
Step8 หลังปักชำ 2 สัปดาห์ หากกิ่งและใบยังเขียวสดแสดงว่ารากเริ่มแตกแล้ว รอจนต้นแข็งแรงดีจึงค่อยๆแง้มปากถุง เมื่อครบ 1 สัปดาห์จึงค่อยนำต้นออกจากถุง โดยช่วงแรกวางไว้ในที่ที่มีแสงรำไรก่อน เพื่อให้มะนาวต้นใหม่ค่อยๆปรับสภาพ จนกระทั่งได้รับแสงแดดเต็มที่
หากต้องการปักชำกิ่งพันธุ์เป็นจำนวนมากเพื่อจำหน่าย อาจทำกระบะพ่นหมอกสำหรับใส่กิ่งปักชำเหล่านี้แทนการใส่ในถุงพลาสติกเพื่อความสะดวกและรวดเร็ว
นอกจากการชำแล้ว ยังนิยมขยายพันธุ์พืชสกุลส้ม ด้วยวิธีการตอน ซึ่งที่พบเห็นกันบ่อยๆ คือ การตอนแบบควั่นกิ่ง แต่ในวันนี้จะขอนำเสนอวิธีการตอนอีกรูปแบบหนึ่ง คือ การตอนแบบผ่ากิ่ง ซึ่งเหมาะกับพืชที่ออกรากง่าย อย่าง มะกรูด และมะนาว ส่วนเลมอนนั้นการออกรากอาจช้ากว่าสองชนิดแรก แต่จะลองใช้วิธีนี้ก็ได้ เพราะสะดวกและรวดเร็ว แต่ก็เหมาะกับผู้ที่ชำนาญในการใช้มีดสำหรับขยายพันธุ์ระดับหนึ่ง
วิธีขยายพันธุ์ส้ม ด้วย การตอนกิ่ง
Step1 เลือกกิ่งกึ่งแก่กึ่งอ่อนที่สมบูรณ์ไม่มีโรคหรือแมลงเข้าทำลาย คัดขนาดกิ่งที่ใหญ่สักหน่อย เส้นผ่านศูนย์กลางอย่างน้อย 1 เซนติเมตร จากนั้นใช้ปลายมีดกรีดบริเวณกึ่งกลางข้อแล้วแทงให้ทะลุไปอีกด้านหนึ่งของกิ่ง
Tip ไม่ควรเลือกกิ่งขนาดเล็กเกินไป เพราะเมื่อใช้มีดแทง อาจพลาดพลั้งทำให้กิ่งหัก หรือคมมีดบาดโดนมือได้
Step2 บิดมีดเพื่อให้บาดแผลเปิดอ้าออก แล้วสอดกิ่งไม้แห้ง หรือลวดที่สะอาด กันไว้ไม่ให้บาดแผลเชื่อมติดกัน จากนั้นใช้พู่กันจุ่มฮอร์โมนเร่งรากทาบริเวณบาดแผลด้านบน
Step3 ผ่าตุ้มตอนที่เตรียมไว้ เพียงด้านเดียวของถุง แล้วนำมาหุ้มบริเวณบาดแผลของกิ่งพันธุ์ดี
Tip ตุ้มตอนทำจากขุยมะพร้าวที่ผ่านการแช่น้ำแล้วเป็นเวลา 1 คืน บีบให้หมาดก่อนบรรจุลงถุงพลาสติก แล้วมัดปากถุงเพื่อเตรียมไว้
Step4 ใช้เชือกฟางมัดตุ้มตอนเข้ากับกิ่งให้แน่น สังเกตดูกิ่งตอนจะออกรากภายใน 2-3 สัปดาห์ รอจนกระทั่งรากแตกเต็มตุ้ม จึงค่อยตัดกิ่งไปปลูกได้ต่อไป
การขยายพันธุ์พืชนั้นไม่ยากอย่างที่คิด นอกจากเป็นงานอดิเรกในสวนสำหรับคนทั่วไปแล้ว ยังช่วยเสริมสร้างสุขภาพให้กับทั้งผู้สูงอายุและผู้มีปัญหาทางด้านสุขภาพกายและสุขภาพใจได้อีกด้วย เมื่อได้ฝึกปรือฝีมือบ่อยๆ ยังสามารถทำเป็นอาชีพหลักที่สร้างรายได้เป็นกอบเป็นกำได้เช่นกัน
สนใจเรื่องการขยายพันธุ์พืช ติดตามหาอ่านเพิ่มเติมได้จาก หนังสือเทคนิคขยายพันธุ์พืช ชุดคู่มือการเกษตร ซึ่งเขียนโดย รศ.ดร.ยิ่งยง ไพสุขศานติวัฒนา ซึ่งมุ่งเน้นให้ทุกคนหันมาลองขยายพันธุ์พืชทีปลูกอยู่รอบบ้านด้วยวิธีการง่ายๆ และได้ผลจริง
เรียบเรียง ทิพาพรรณ
ภาพ อภิรักษ์ สุขสัย
