ออแกน บาย สมาร์ท ไนน์ ฟาร์ม ฟาร์มคาเฟ่นนทบุรี ที่บริหารจัดการโดยอดีตพยาบาลที่ไม่มีความรู้ใดๆ เกี่ยวกับการปลูกผักมาก่อนเลย อาศัยความชอบ ความสนใจ เรียนรู้และลงมือทำทุกอย่างด้วยตัวเอง
กว่า 6 ปีที่ในวันนี้เธอไม่ได้เป็นแค่คนปลูกผัก ซึ่งคุณเต้ – อัญชรี อัสววิมล ยังเป็นเจ้าของร้านอาหาร ออแกน บาย สมาร์ท ไนน์ ฟาร์ม ที่เป็นที่รู้จักกันดีในกลุ่มคนรักสุขภาพครับ
“เป็นคนชอบทำกับข้าวค่ะ ปลูกผักสวนครัวไว้หลังบ้านที่พระราม 9 เมื่อ 6 ปีก่อน ปลูกไว้หลายอย่างหลายชนิดเลยค่ะ เป็นพวกผักสวนครัวที่เราต้องกินต้องใช้ เอาไปแจกให้เพื่อนบ้านบ้าง เขาก็ชอบก็ติดใจกันจนเริ่มมาขอซื้อ ขอร้องให้ทำขาย เพราะถ้าเอาไปให้ฟรีๆ เขาก็เกรงใจ ภายในเดือนเดียวก็เกิดกระแสทันที เขาก็โพสต์กันในกลุ่มหมู่บ้านว่าตอนนี้ในหมู่บ้านเรามีคนปลูกผัก มีผักขายแล้วนะ ตอนนั้นซื้อที่ผืนนี้ต่อจากเพื่อนเก็บไว้นานแล้ว เดิมตั้งใจจะปลูกบ้านปลูกป่า สุดท้ายก็เริ่มมาปลูกผักกันที่นี่ เพราะที่บ้านพระราม 9 ที่ปลูกไม่พอค่ะ”
“ตอนนั้นก็ปลูกพวกผักสวนครัวทั่วไป ผักบุ้ง พริก ถั่วฝักยาว คะน้า ยังไม่ได้ปลูกพวกผักสลัด เพราะโดยส่วนตัวก็ไม่ได้ชอบทานสลัด ไม่ได้ชอบทานอาหารฝรั่งค่ะ แต่คนในหมู่บ้านก็ขอให้ปลูกขาย ก็เลยลองดูแต่ก็มีปัญหา เขาบอกว่าผักสลัดของเรา อย่างเช่น คอสมีรสขม มีเสี้ยน มันแก่เกินไป เราเองก็ไม่เคยทาน เขาก็เอาของเขามาให้เราลอง เราก็เลยเริ่มศึกษาหาความรู้เรื่องการปลูกผักอย่างจริงจัง เสียงจากลูกค้าเป็นเสียงที่ดีมาก ทำให้เรารู้ปัญหาและปรับแก้ได้เร็วค่ะ
“สาเหตุที่ผักเราขมเพราะที่นี่อากาศร้อน และเรารดน้ำไม่ถึง ปกติเราจะรดน้ำเช้าเย็น ลองเด็ดผักมาชิมถ้าช่วงเช้าจะไม่ขม พอสายๆ เด็ดมาชิมกลับขมและสังเกตว่ามียางออกมาตามใบ เราลองเพิ่มรอบการสเปรย์น้ำให้ถี่ขึ้น เพื่อช่วยให้ผักคลายเครียด เพราะเวลาผักเครียดจะเค้นตัวเองหลั่งน้ำยางออกมาตามใบ ทำให้มีรสขม
ความชื้นในดินเป็นปัจจัยสำคัญค่ะ อายุเก็บเกี่ยวก็เป็นอีกเรื่องที่สำคัญเช่นกัน ปกติจะเก็บผักเมื่อมีอายุ 45 วันหลังปลูก เราจะเก็บผักทุกอย่างพร้อมกันโดยยึดที่ 45 วันไม่ได้ อย่างเช่น คอสจะแก่เกินไป อายุการเก็บต้องน้อยกว่าผักอื่นๆ เราต้องวางแผนปลูก ปลูกผักอย่างอื่นก่อน แล้วค่อยปลูกคอสทีหลังสุด แล้วถึงจะเก็บพร้อมกันได้ค่ะ”
“ที่ดิน 4 ไร่ตรงนี้เดิมเป็นที่นามาก่อนค่ะ หลังจากออเดอร์ผักเยอะขึ้นจนต้องย้ายมาปลูกกันที่นี่ ภายใน 1 ปีที่เริ่มทำ ออเดอร์เพิ่มขึ้นอีกเยอะมากค่ะ บอกกันปากต่อปาก ไม่ใช่แค่เฉพาะในหมู่บ้านแล้ว จนปลูกกันไม่ทัน เลยต้องดึงพี่ชาย พี่สะไภ้ให้มาช่วย ปลูกกระต๊อบอยู่กันที่นี่เลย ไม่ได้กลับไปบ้านที่พระราม 9 แล้ว อยู่จนเรียนรู้ธรรมชาติผัก อะไรคือปัจจัยในการผลิต โจทย์คือความชื้นและการบริหารจัดการแปลงเป็นเรื่องสำคัญ และตอนนั้นตั้งใจจะยึดเป็นอาชีพแล้วด้วย ก็เลยเริ่มจริงจังกันมากขึ้น
เราเริ่มต้นด้วยการปลูกผักบนแปลงดิน ใช้ไม้ยูคาปักเป็นเสาทำหลังคากันฝนแต่ก็ไม่รอด ทดลองทำเป็นโต๊ะปลูกดูบ้าง คำนวณแล้วคุ้มค่ากว่า การถ่ายเทของอากาศและความชื้นดีกว่า ทั้งยังช่วยประหยัดแรงงาน ลดเวลาการทำงาน และทำงานได้ง่ายกว่า เลยตัดสินใจสร้างโรงเรือนและทำโต๊ะปลูกถาวร เราทำทุกอย่างกันเอง มีการวางแผนการผลิต การบริหารจัดการแปลงเป็นเรื่องสำคัญมาก ถ้าอาศัยปลูกผักแค่ชนิดใดชนิดหนึ่งมันอยู่ไม่ได้ บางรอบถ้าผลผลิตเสียเราก็จะไม่มีรายได้เลย ก็ต้องพึ่งผักตัวอื่นด้วย เราเลยปลูกผักหลายชนิดค่ะ”
“ที่นี่เราใช้คนน้อย ทั้งฟาร์มเราทำกันแค่ 5 คน เพราะการปลูกผักบนโต๊ะจะลดขั้นตอนและแรงงานไปได้มากค่ะ ยืนทำงานสะดวกกว่านั่งยองๆ ทำงานบนแปลงดิน ช่วยลดเวลาการทำงาน หลังจากตัดผักก็ใช้คนงานแค่สองคนถือพลั่วคนละอัน ยืนกันคนละฝั่ง สับๆ แหวกๆ ดิน พลิกดิน ตากดิน ทุกอย่างมันง่ายและเร็ว เดิมเราปลูกผักมากกว่า 20 ชนิด เราทำการตลาดเอง ดูตลาดว่าเขาต้องการอะไรเราก็ปลูกอันนั้น ตอนนี้เลยเหลือแค่ 15 ชนิด ปลูกเวียนกันไปโดยจะปลูกเหมือนๆ กันทุกสัปดาห์ค่ะ มีทั้งคะน้า กวางตุ้ง บ็อกฉ่อย เคล ผักโขม ผักบุ้ง ร็อคเก็ต ถั่วฝักยาว ข้าวโพด มะเขือเทศ ผักแพว โหระพา กะเพรา โรสแมรี่ กระเจี๊ยบเขียว บวบ“
“การปลูกผักหลายชนิดจะช่วยหลอกแมลง เป็นการจัดการเรื่องแมลง แล้วก็ป้องกันปัญหาเรื่องรายได้ ด้วยความไม่แน่นอนของพืชผัก ทำให้เราอยู่ได้ในแต่ละเดือนค่ะ เรามีทั้งหมด 4 โรงเรือน แต่ละโรงเรือนมีขนาดประมาณ 1 งาน ขนาดของโต๊ะปลูกก็กำหนดกันเองและออกแบบให้หมาะกับพื้นที่ที่เรามี โต๊ะกว้าง 1.2-1.5 เมตร ซึ่งเป็นระยะที่เอื้อมทำงานได้สะดวก แต่ละโต๊ะยาว 6 เมตร”
“โรงเรือนของเราเป็นโรงเรือนแบบเปิดค่ะ ไม่ได้กางมุ้งเพราะทดลองแล้วว่าการกางมุ้งไม่ได้ช่วยอะไรเลย กลับจะมีปัญหาเยอะกว่าและสิ้นเปลืองกว่า ทุกโรงเรือนจะปลูกผักคละกันทั้งหมด ส่วนพวกผักเลื้อยๆ เช่น มะเขือเทศ ถั่วฝักยาวจะปลูกแบบแปลงยกร่องอยู่ในโรงเรือนด้านหลัง โดยใช้ดินในพื้นที่เดิม ไม่มีการปรุงดินขึ้นมาใหม่ แค่ใส่ปุ๋ยคอกหมักเพิ่มลงไป เราโชคดีที่ดินเมืองนนเป็นดินที่สมบูรณ์ ปลูกอะไรก็อร่อย รสชาติดี โดยเฉพาะพวกไม้ผลค่ะ”
“ที่นี่เราเป็นฟาร์มออร์แกนิก เราเลยต้องทำทุกอย่างเองค่ะ ตั้งแต่ปรุงดินปลูก หมักปุ๋ยคอก เราใช้ขี้เป็ดที่หาได้จากฟาร์มแถวนี้ ส่วนขี้วัวก็ซื้อมาจากฟาร์มวัวออแกนิคที่ราชบุรี ปุ๋ยคอกหมักเราต้องทำไว้ล่วงหน้า เอาขี้เป็ด ขี้วัวมาผสมแกลบ รำ และน้ำหมัก เก็บทิ้งไว้เป็นเดือนถึงจะนำมาใช้ได้ ส่วนน้ำหมักเราจะใช้แค่จุลินทรีย์สังเคราะห์แสงซึ่งจะช่วยเรื่องการเจริญเติบโตและช่วยให้ผักกรอบค่ะ ใส่แค่ตอนบ่มดิน อาจจะใส่น้ำหมักปลาบ้าง เราให้ความสำคัญกับดินปลูกเป็นหลักค่ะ จะไม่ได้นำมาใช้รดผัก เราพยายามให้เกิดการปนเปื้อนน้อยที่สุด”
“หลังจากเก็บผัก ตากดินแล้ว เราก็จะนำปุ๋ยคอกที่เราหมักไว้มาโรยในแปลงที่มีดินเดิมอยู่ รดด้วยจุลินทรีย์สังเคราะห์แสงและน้ำหมักปลา พอตกค่ำก็รดด้วยไตรโคเดอร์มาเพื่อฆ่าเชื้อราในดิน ใช้พลาสติกคลุมปิดทิ้งไว้ 3-4 วัน แล้วจึงค่อยย้ายกล้ารุ่นต่อไปลงปลูก เราจะเปลี่ยนดินปลูกปีละ 2 ครั้งโดยเปลี่ยนใหม่ทั้งหมด ดินเดิมก็นำไปเทเวียนลงพื้นดินเดิม ใช้ในแปลงปลูกข้าวโพด ปลูกถั่ว ไถกลับให้แลกเปลี่ยนธาตุอาหารหมุนเวียนกลับคืนมา เราจะมีตารางการทำงานที่แน่นอนเป็นรูทีนค่ะ มีตั้งแต่ตารางเพาะเมล็ดว่าวันไหนต้องเพาะอะไร ประสบการณ์สอนให้เรารู้ว่าผักชนิดไหนโตช้า ชนิดไหนโตเร็ว อันไหนต้องปลูกก่อน อันไหนต้องเก็บก่อน”
“ส่วนเรื่องการให้น้ำที่นี่เราใช้น้ำประปาค่ะ โดยติดตั้งระบบสปริงเกลอร์ไว้ทุกโต๊ะ ตั้งเวลาให้ทำงานตอน 6:00 น. และ 17:00 น. เปิดไว้ 4-5 นาที ในระหว่างวันก็เปิดนาน 1-2 นาที ทุกๆ 2 ชั่วโมง เราไม่ได้รดน้ำด้วยมือ ยกเว้นช่วงหน้าร้อน ก็อาจต้องรดน้ำเพิ่มบ้าง อีกเทคนิคที่เราใช้ในหน้าร้อนคือใช้น้ำแข็งมือใส่ในแท็งก์น้ำเลยค่ะ ซึ่งนอกจากจะช่วยลดอุณหภูมิของน้ำที่ใช้สเปรย์ผักแล้ว ยังช่วยลดปัญหาจากเพลี้ยไฟได้อีกด้วยค่ะ”
“ปัญหาหลักๆ ของที่นี่เป็นเรื่องของดินฟ้าอากาศค่ะ โดยเฉพาะหน้าฝนกับหน้าร้อน ช่วงปลายมีนาถึงต้นพฤษภาจะเจอปัญหาเพลี้ยไฟ ถึงจะเป็นโรงเรือนกางมุ้งก็เอาไม่อยู่ค่ะ ถ้าจะใช้มุ้งต้องเป็นแบบ 54 ตาขึ้นไปซึ่งก็จะเพิ่มต้นทุนให้สูงอีก เราเลือกที่จะยอมให้เสียหายบางส่วน และป้องกันบางส่วนไว้ ใช้ชีวพันธุ์พวกบิวเวอเรีย หรือเมตาไรเซี่ยมฉีดอาทิตย์ละครั้งหลังปลูกผักลงแปลง หรือใช้พวกสมุนไพรมาช่วย สูตรของเราคือใช้ข่าแก่นำมาบดนำไปต้มและเคี่ยวเอาแต่น้ำเข้มข้นมาใช้ นำมาผสมน้ำสเปรย์ให้ผักติดต่อกัน ใช้สลับกับชีวพันธุ์ เพราะหากใช้แค่อย่างใดอย่างหนึ่งแมลงจะชินและดื้อยา ปราบไม่ได้ผล ทั้งหมดอาศัยประสบการณ์ค่ะ เราป้องกันไว้ก่อน แต่ถ้าอะไรที่ไม่จำเป็นเราก็จะไม่ใช้ เพื่อป้องกันการตกค้าง”
“หน้าหนาวก็จะเจอเรื่องหนอนผีเสื้อกลางคืน อะไรก็เอาไม่อยู่ ต้องเก็บด้วยมืออย่างเดียวเลยค่ะ ตอนเช้าเราต้องเดินสำรวจแปลง ถ้าเจอใบแหว่งๆ ก็แสดงว่าโดนแล้ว คืนนี้เจอกันแน่ หนอนพวกนี้หากินตอนกลางคืนค่ะ จะเกาะอยู่ตามใบ เก็บทีได้เป็นหมื่นตัวเลยค่ะ”
“จะว่าไปที่เราทำที่นี่ได้สำเร็จเพราะอาชีพพยาบาลก็ส่วนหนึ่งเลยค่ะ ด้วยความเป็นคนช่างสังเกต ประเมินผักเก่ง ช่างเอ๊ะ เอ๊ะให้เร็ว เจอเหตุให้รีบแก้ เอ๊ะแล้วอย่าปล่อย เอ๊ะแล้วต้องหาคำตอบให้ได้ ประสบการณ์เป็นสิ่งที่สำคัญและช่วยได้มากค่ะ”
“หลังจากที่เราเริ่มมาปลูกผักที่นี่ได้สัก 3 เดือน คนก็เริ่มรู้จักและเข้ามาซื้อผักเรามากขึ้น หลายคนบ่นว่าทำไมไม่มีอะไรให้เขากินเลย เราจึงเริ่มสร้างอาคารเปิดร้านใช้ชื่อว่า “ออแกน” ซึ่งเป็นเครื่องดนตรีในโบสท์ที่เราชอบเสียงมากตอนได้ยินครั้งแรก เป็นหน้าร้านไว้ขายผักของเราเอง เริ่มที่จะเปิดเป็นคาเฟ่เล็กๆ มีเมนูอาหารง่ายๆ เช่น สลัดโรล สลัดผักให้ลูกค้าได้ทานรองท้อง หลังจากนั้นสัก 2-3 เดือน ก็เริ่มทำอาหารขาย เริ่มหาข้อมูล ศึกษาเรียนรู้ หาทีม เซ็ตครัวขึ้นมาค่ะ โดยใช้วัตถุดิบที่เรามี เราเองก็เป็นคนขี้เบื่อด้วย ก็คิดอะไรใหม่ๆ ตลอดเวลา จนทุกวันนี้เรามีเมนูมากกว่า 60 อย่าง เครื่องดื่มอีก 20 เมนูค่ะ”
“นอกจากผักสดจากฟาร์มของเราเองแล้ว เรายังนำสินค้าจากกลุ่มพันธมิตรที่ทำเกษตรอินทรีย์ที่เราได้รู้จักตอนไปออกบูธตามงานต่างๆ มาวางขาย ซึ่งโดยปกติถ้าไม่มีกิจกรรมออกร้านแบบนี้เขาก็ไม่มีที่ขายค่ะ เราก็ช่วยซัพพอร์ตเขาเท่าที่เราทำได้ค่ะ ชวนเขาให้เอาของมาวางขายโดยไม่ได้เก็บค่าวาง เราซื้อขาดในปริมาณที่ไม่มากค่ะ เขาก็ส่งของมาสัปดาห์ละครั้ง แต่เราก็ต้องคัดของนะคะ เลือกคนที่ซื่อสัตย์จริงๆ ทำจริงๆ ศึกษาข้อมูล ดูเขาก่อนว่าออแกนิคไหม โอเคไหม ไปดูถึงแหล่งผลิต ไปดูวิธีการทำของเขาเลย ตอนนี้มีเกิน 10 แหล่งจากทั่วประเทศ สินค้าส่วนหนึ่งก็จากความชอบส่วนตัว อีกส่วนก็จากที่ลูกค้าร้องขอมาค่ะ เราขายราคาเดียวกับที่เขาขาย ไม่ได้ขายแพงกว่าเพื่อเอากำไร เราต้องการช่วยให้เขายืนได้ ให้เขาอยู่ได้ค่ะ”
“สินค้ามีทั้งสับปะรดจากราชบุรี มะพร้าวจากนนทบุรี ผักจากเชียงใหม่ น้ำตาลมะพร้าวจากเพชรบุรื กะปิจากประมงพื้นบ้านสตูล หมี่กรอบจากคนในชุมชนละแวกร้าน ไส้อั่ว หมูยอ แหนมหมูที่คุณแม่ทำเอง ของทุกอย่างเราจะเทสต์จะลองกินด้วยตัวเองมาหมดแล้วค่ะ เราจะขายอะไรเราต้องรู้จักมันก่อน เวลาเราพูดเราจะสามารถพูดออกมาจากใจได้ว่ามันดียังไง อร่อยยังไงค่ะ ของบางอย่างก็คุยกับเขา ขอปรับสูตรเขาให้เขาทำตามที่เราเสนอ เบเกอรี่ก็จากเพื่อนพยาบาลด้วยกันค่ะ เราเป็นกลุ่มคนที่มีอุดมการณ์คล้ายๆ กัน เน้นของดีที่ราคาไม่แพง และได้ช่วยเหลือกันค่ะ”
“ราคาขายสินค้าทั้งหมดเรากำหนดเองโดยอิงราคาตลาด ด้วยความที่เป็นออแกนิคราคาก็อาจจะสูงหน่อย แต่ก็ยังถือว่าถูกกว่าที่อื่น บางทีอาจจะถูกกว่าพวกที่ไม่ใช่ออแกนิคด้วยซ้ำค่ะ ผักที่นี่เราขายตามน้ำหนัก มีบริการส่งทาง Line Man และ Kerry แบบ Same Day ลูกค้าจ่ายค่าส่งเองตามจริง เราจะแพ็คให้ดีที่สุด แพ็คยังไงก็ได้ให้ผักไปถึงลูกค้าในสภาพเดิม เราใช้วิธีแพ็คสุญญากาศด้วยมือค่ะ ไล่อากาศในถุงออกให้มากที่สุด การแพ็คสุญญากาศเกิดจากการทดลอง วิธีนี้ผักจะไม่สูญเสียความชื้นในอากาศ ไม่ถูกดึงความชื้นออกไป ถ้าผักไปถึงแล้วเสียหายเราก็รับเคลม ซึ่งปัญหาส่วนใหญ่ก็จะเกิดจากความล่าช้าในการขนส่งค่ะ”
“อีกเรื่องคืออยากเปิดคลาสสอนปลูกผัก ทำการเกษตร สนใจก็จับกลุ่มกันมาเรียนโดยเราสอนให้ฟรีค่ะ เขาจะได้ทำทุกอย่างทั้งภาคทฤษฎีและภาคปฏิบัติ สอนทุกขั้นตอนของการปลูกผัก วิธีปรุงดิน เพาะกล้า ย้ายกล้า ตัดผัก ทำปุ๋ย โครงการนี้เราเคยทำมาแล้วเมื่อหลายปีก่อนในช่วงที่เรื่องชีวิต slow life กำลังได้รับความนิยม คนสนใจที่จะเข้ามาเรียนรู้วิธีการปลูกผักกับเรา ทุกคนอยากลาออกจากงานกลับไปอยู่บ้านเกิด เราก็จะพยามบอกว่าคุณอย่าเพิ่งลาออก รวมกลุ่มกันมาเดี๋ยวเราจะสอนให้ ใช้ที่นี่เป็นที่ซ้อมมือ มาลองดูว่าสวนผักในฝันของคุณมันคือคำตอบจริงๆ ของคุณใช่ไหม ช่วงโควิดก็สอนนะคะ เพิ่งจะหยุดไปตอนหน้าฝนที่ผ่านมา อาจจะเปิดสอนเดือนละ 2 ครั้ง ประมาณปลายปีนี้น่าจะพร้อม ยังไงก็ลองติดต่อมาทางเพจได้ค่ะ
”สวนสวยๆ ที่เห็นเกิดจากการที่ลูกค้าอยากมีที่ถ่ายรูปสวยๆ ค่ะ เราเองก็เสียดายที่ดิน ไหนๆ จะต้องทำแล้วก็อยากทำอะไรที่เกิดประโยชน์ เลยทำเป็นแปลงปลูกต้นไม้ที่กินได้ทั้งหมด ที่เราสามารถนำมาใช้ประโยชน์ในร้านได้จริงๆ ได้คุณโต้งจากสุขเย็นการ์เด้นมาช่วยออกแบบให้ค่ะ เขาเก่งเรื่องเฮิร์บและอยู่นนทบุรีใกล้ๆ กับเราด้วย เราปลูกเป็นแต่ออกแบบไม่เป็นค่ะ ในแปลงจะมีทั้งโรสแมรี่ ชบาเมเปิ้ล อัญชัน เก็กฮวย กุหลาบ ใบมิ้น เราวางแผนเองว่าจะปลูกอะไรต่อหลังจากต้นเดิมตาย โดยมีคุณโต้งเป็นที่ปรึกษาแนะนำเรื่องของฟอร์มต้น ตรงไหนควรปลูกอะไรถึงจะสวย”
“ตอนที่มาทำฟาร์มทำร้านที่นี่มีแต่คนทักว่าคิดดีแล้วหรอที่มาทำร้าน เอาเงินมาลงทุนตรงนี้ เพราะสมัยก่อนแถวนี้มีแต่ทุ่งนา ไม่มีอะไรเลยค่ะ ปัจจุบันชุมชนพัฒนาขึ้น คนสัญจรมากขึ้น คนแถวนี้ยังพูดว่าร้านนี้ทำให้ชุมชนแถวนี้ดีขึ้น เราใช้ทุนต่อทุน ค่อยๆ ทำ ค่อยๆ โต เราต้องการพิสูจน์ว่าการทำเกษตรแล้วต้องอยู่รอดได้ เราลงมือทำทุกอย่างเอง เข้าใจเอง ความรู้อยู่กับเรา เราเข้าใจมันจริงๆ เราก็จะทำมันออกมาได้ดี อะไรที่ยากๆ ปลูกยากๆ เราจะชอบมากเลย มันท้าทาย การทำการเกษตรก็เหมือนวิทยาศาสตร์ มันสนุกค่ะ ที่สำคัญที่สุดคือคือความซื่อสัตย์และจริงใจต่อลูกค้าค่ะ”
เรื่อง : วชิรพงศ์ หวลบุตตา
ภาพ : ฤทธิรงค์ จันทองสุข
