ขึ้นฉ่าย กับ ตั้งโอ๋ เป็นผักคนละชนิดกัน แล้วแตกต่างกันอย่างไร?

หลายคนอาจเคยมีประสบการณ์เห็นพ่อค้าแม่ค้าในตลาดเรียก “ขึ้นฉ่าย” ว่า “ตั้งโอ๋” ทำให้เราคิดว่าผักชนิดนั้นมี 2 ชื่อ แต่จริงๆ แล้วนั้น ขึ้นฉ่าย ตั้งโอ๋ เป็นผักคนละชนิดกัน และ ยังอยู่คนละวงศ์อีกด้วย!

สาเหตุที่หลายคนมักเข้าใจผิดเรียก ขึ้นฉ่าย ตั้งโอ๋ สลับกัน อาจมาจากรูปลักษณ์บางส่วนที่คล้ายกัน อีกทั้งยังเป็นพืชสมุนไพร ที่นิยมนำมาปรุงอาหารในเมนูคล้ายกัน เช่น ต้ม ผัด หรือ ทำน้ำซุป แต่ถ้าไม่อยากสับสนอีกต่อไป ครั้งนี้เราจะพาไปทำความรู้จักกับผักทั้ง 2 ชนิด อย่างละเอียด เริ่มตั้งแต่ ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ วิธีการปลูก การดูแล จนพร้อมเก็บเกี่ยว

• สวนผักตามสะดวกของผู้ประกาศข่าวที่บอกให้ผักสู้ชีวิต
• เรื่องเล่าจาก สวนผักบนดาดฟ้า ห้องทดลองปลูกของ “แพรี่พาย”

ขึ้นฉ่าย หรือ ขึ้นฉ่ายจีน (Chinese Celery)

ชื่อวิทยาศาสตร์ Apium graveolens L. เป็นพืชที่อยู่ในวงศ์ผักชี (APIACEAE) จึงมีบางส่วนที่ดูคล้ายกับผักชี แต่ใบใหญ่กว่า ส่วนรสชาติมีความหวานเล็กน้อย และ มีกลิ่นหอมที่เป็นเอกลักษณ์ มีถิ่นกำเนิดจากประเทศจีน

ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ของขึ้นฉ่ายจีน จะมีลำต้นกลวง มีกลิ่นหอมทั้งต้น มีอายุประมาณ 1-2 ปี ลักษณะของใบเป็นใบประกอบแบบขนนก ขอบใบแยกเป็นแฉกลึก แต่ละแฉกเป็นรูปสามเหลี่ยม  ใบมีสีเขียวอมเหลือง ก้านใบยาวแผ่ออกเป็นกาบสูงประมาณ 30 ซม. และ นอกจากนี้ก็มีขึ้นฉ่ายฝรั่ง หรือขึ้นฉ่ายเทศ (Celery) ที่เป็นขึ้นฉ่ายอีกสายพันธุ์หนึ่ง ที่หน้าตาคล้ายคลึงกับขึ้นฉ่ายจีน แต่ลำต้นจะอวบใหญ่กว่า และ สูงประมาณ 40-60 ซม. ลำต้นขาวใบเหลืองอมเขียว

วิธีปลูก : ขึ้นฉ่ายจีนสามารถปลูกได้ตลอดปี เริ่มตั้งแต่นำเมล็ดมาหยอดลงในหลุม 2-3 เมล็ด กลบดินให้มิด รดน้ำให้ชุ่ม ใช้เวลา 5-7 วัน เมล็ดจะเริ่มงอก จนมีอายุได้ประมาณ 15-20 วัน หรือ ต้นกล้ามีใบจริง 3-4 ใบ จึงย้ายปลูกลงแปลงได้ และ ไม่ควรย้ายกล้าในช่วงที่อากาศร้อนจัด ซึ่งจะสามารถเก็บเกี่ยวขึ้นฉ่ายได้เมื่อมีอายุ 40-50 วัน

• ขึ้นฉ่าย ผักมากคุณค่า ประโยชน์และสรรพคุณ ที่คุณควรรู้

ตั้งโอ๋ (Garland Chrysanthemum)

มีชื่อวิทยาศาสตร์ Glebionis coronaria เป็นพืชที่มีความใกล้ชิดกับสกุลเบญจมาศ และอยู่ในวงศ์ทานตะวัน (ASTERACEAE) เป็นพืชล้มลุกฤดูเดียว มีถิ่นกำเนิดอยู่ในภูมิภาคแถบเมดิเตอร์เรเนีย

ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ของตั้งโอ๋ มีใบเดี่ยวขนาดใหญ่ แผ่นใบยาวตั้งแต่โคนใบถึงปลายใบ ขอบใบหยักโค้ง แฉกเป็นหยักมน ใบมีความอ่อนนุ่ม บอบบาง ฉีกขาดได้ง่าย ก้านใบกลมมีขนาดเล็ก เวียนสลับตรงข้ามกันบนลำต้น รูปร่างคล้ายกับผักร็อกเก็ต (Eruca sativa) แต่เมื่อใกล้ถึงระยะออกดอก ก้านจะยาวขึ้นและใบจะเรียวเล็กลง สามารถสูงได้ 30-70 ซม. และ เมื่อเติบโตถึงระยะออกดอก แผ่นใบจะเรียวยาวและเว้าลึกมากขึ้น

วิธีปลูก : ตั้งโอ๋เป็นผักที่ปลูกในฤดูหนาว ช่วงเดือนธันวาคม – มกราคม ถึงจะเจริญเติบโตได้ดี ไม่ชอบแดดจัด สามารถปลูกได้ด้วยเมล็ดเริ่มเริ่มจากหว่านลงในกระถางปลูก แล้วกลบดินและรดน้ำให้ชุ่ม ใช้เวลา 2-3 วัน เมล็ดจะเริ่มงอก และเมื่อมีอายุได้ 2-3 สัปดาห์ หรือมีใบจริง 2-3 ใบ ก็ให้ย้ายปลูกได้ เมื่อมีอายุประมาณ 45 วัน หรือมีความสูงประมาณ 10-15 ซม. จึงสามารถเก็บเกี่ยวได้ หากตัดเฉพาะใบจะสามารถให้ผลผลิตได้เรื่อยๆ

• 4 อาหารไฟเบอร์สูง กินไม่อ้วน ต้านเบาหวาน

ขึ้นฉ่าย กับ ตั้งโอ๋ แตกต่างกันอย่างไร?

1. ขึ้นฉ่ายเป็นพืชที่อยู่ในวงศ์ผักชี (APIACEAE) ส่วนตั้งโอ๋เป็นพืชที่อยู่ในวงศ์ทานตะวัน (ASTERACEAE)
2. ใบขึ้นฉ่ายจะมีใบประกอบแบบขนนก ขอบใบแยกเป็นแฉกลึก แต่ละแฉกเป็นรูปสามเหลี่ยม ส่วนตั้งโอ๋จะเป็นใบเดี่ยว แผ่นใบยาวตั้งแต่โคนใบถึงปลายใบ ขอบใบหยักเว้าเล็กน้อยแต่ไม่แหลม
3. ก้านใบขึ้นฉ่ายมีก้านใบที่ยาว ฐานก้านมีขนาดใหญ่ ส่วนตั้งโอ๋ ก้านเล็ก และสั้นกว่าใบ แต่เมื่อถึงระยะมีดอก ก้านจะยาวขึ้นและใบจะเรียวเล็กลง
4. ฤดูกาลเพาะปลูก ขึ้นฉ่ายสามารถปลูกได้ทุกฤดู ส่วนตั้งโอ๋จะเจริญเติบโตได้ดีในช่วยฤดูหนาว จึงนิยมปลูกในช่วงฤดูหนาว

เพียงเท่านี้เราก็จะสามารถแยกระหว่างขึ้นฉ่ายและตั้งโอ๋กันได้แล้ว และ ครั้งหน้าถ้าไปตลาดจะได้ไม่สับสนระหว่างผักทั้ง 2 ชนิดนี้ สุดท้ายนี้ใครที่กำลังศึกษาเรื่องผักพื้นบ้านของไทย สามารถแวะไปดูเพิ่มเติมกับ หนังสือ ผักพื้นบ้านไทย Thai Local Vegetables กันได้

อ้างอิง : ฐานข้อมูลท้องถิ่น จังหวัดกำแพงเพชร-ตาก

อะโวคาโด พืชสุดเฮลตี้ นับว่าเป็นผักหรือผลไม้กันแน่?

มะละกอ ที่เรารับประทานกันเป็นประจำ เป็น “ผัก” หรือ “ผลไม้”