เฟินเป็นไม้ใบประดับที่หลายคนมักล้มเลิกความตั้งใจในการปลูกเลี้ยงเพราะเข้าใจว่าเป็นพรรณไม้ที่บอบบาง อ่อนแอ และเลี้ยงยาก แต่เมื่อได้ศึกษาและทราบความต้องการของพืชกลุ่มนี้ แล้วปรับสภาพการปลูกเลี้ยงให้เหมาะสมก็ถือว่าไม่ยากนัก เฟินใบสวย
เฟินใบสวย
โดยหลักการปลูกเลี้ยงควรคำนึงถึงรูปแบบการเจริญเติบโตและสภาพแวดล้อมในธรรมชาติของเฟินแต่ละชนิดว่าเป็นอย่างไร ซึ่งเฟินต้องการปัจจัยในการเจริญเติบโตเช่นเดียวกับพืชทุกชนิด นั่นคือ น้ำและความชื้น แสง อุณหภูมิ วัสดุปลูก และธาตุอาหาร
สำหรับมือใหม่หัดปลูกเฟิน สามารถเริ่มจากเคล็ดลับง่าย ๆ ดังนี้
- ศึกษาธรรมชาติของเฟินแต่ละชนิดที่ต้องการปลูกจากหนังสือ สื่อต่าง ๆ หรือสอบถามผู้เชี่ยวชาญหรือผู้ขายต้นไม้ในตลาดต้นไม้
- เมื่อเรียนรู้เฟินอย่างเข้าใจแล้วจึงเริ่มมองหาต้นที่ปลูกเลี้ยงง่ายมาทดลองก่อน
- ควรเลือกต้นที่แข็งแรง ไม่มีโรคแมลงทำลาย พร้อมสอบถามวิธีเลี้ยงอย่างคร่าว ๆ จากผู้ขายอีกครั้ง
- ลองปฏิบัติตามวิธีการที่ศึกษา ถ้าต้นยังแข็งแรงและเติบโตมากขึ้นเรื่อย ๆ แสดงว่าเรามาถูกทางและสามารถเลี้ยงเฟินได้สำเร็จแล้ว
- เริ่มลองหาต้นที่ชอบมาเลี้ยง อาจเป็นเฟินที่เลี้ยงยากขึ้นอีกเล็กน้อย จะช่วยให้เรามีความพยายาม และเพิ่มประสบการณ์ให้มากขึ้น
มาดูกันว่ามีเฟินชนิดใดที่ปลูกเลี้ยงง่าย ค่อนข้างอึด ถึก ทน แถมมีใบสวย ไม่ว่าจะปลูกเป็นไม้กระถาง นำไปจัดสวนเมืองร้อน ปลูกเกาะบนคาคบไม้ยืนต้น หรือยกไปประดับตรงมุมไหนของบ้านหรือสวนก็สวยปังไม่แพ้ไม้ประดับชนิดอื่น
โลกทึ่งเฟินก้านดําหลายชนิด พบเพียงที่เดียวในโลก คือที่ประเทศไทย
เฟินก้านดำบนหินฟองน้ำ งดงามตามธรรมชาติ
โรงเรือนเฟิน สวรรค์ของคนรักเฟิน
เฟินข้าหลวง Asplenium spp. (cultivated & mutate)
เฟินสกุลนี้มีความหลากหลายสูง มีการพัฒนาเป็นไม้ประดับมายาวนานแล้ว จึงทำให้เกิดพันธุ์ปลูกต่าง ๆ มากมาย ส่วนใหญ่ปลูกเลี้ยงง่าย ค่อนข้างทน ชนิดที่นิยมปลูกเลี้ยงกันอย่างแพร่หลาย เช่น เฟินข้าหลวงหลังลาย (A. nidus var. nidus) เฟินจีบ (A. nidus var. plicatum) เฟินพลาสติก (A. thunbergii)
เฟินใบมะขาม Nephrolepis spp. (cultivated & mutate)
มีหลายชนิดที่นิยมปลูกประดับสวน เนื่องจากแข็งแรงทนทานทั้งในสภาพแสงมากและแสงน้อย โตเร็ว ขยายพันธุ์ง่าย เช่น กูดสร้อย (N. cordifolia) เฟินงามหรือเฟินบอสตัน (N. exaltata) ซึ่งมีการคัดเลือกพันธุ์ปลูกมากมาย ไม่ว่าจะเป็นเฟินบอสตันสีทอง เฟินบอสตันแคระ
เฟินสไบนาง Nephrolepis sp.
เฟินใบมะขามอีกชนิดหนึ่งที่มีใบยาวได้ถึง 3 เมตร ก้านเรียวเล็ก ดูอ่อนช้อยมากกว่าเฟินใบมะขามชนิดเดิมที่จำหน่ายกันในตลาด นิยมใช้ปลูกประดับโดยแขวนให้ใบห้อยตกลงมาจากกระถาง เลี้ยงง่าย แต่ถ้าปลูกเลี้ยงในสภาพแสงแดดจัด ใบจะสั้นลงและมีสีอมเหลือง
เฟินแก๊ปปืน Phymatosorus spp.
เฟินแก๊ปปืนเป็นชื่อการค้าที่ใช้เรียกเฟินในสกุล Phymatosorus ซึ่งมาจากลักษณะกลุ่มอับสปอร์คล้ายลูกแก๊ปปืน นิยมใช้เป็นไม้ประดับแปลงใต้ร่มเงาของไม้ยืนต้น หรือปลูกกลางแจ้งได้แต่ใบอาจมีสีซีดลง หรือเป็นไม้กระถางประดับภายในอาคาร ที่ปลูกเลี้ยงง่ายและนิยมกัน เช่น เฟินฮาวาย (P. grossus) กระปรอกใบแฉก (P. longissimum)
เฟินนาคราช Davallia spp.
นิยมปลูกเป็นไม้กระถาง ไม้กระถางแขวน หรือปลูกประดับสวน โดยใช้วัสดุปลูกที่มีอินทรียวัตถุสูง ระบายน้ำดี และได้แสงรำไร มีใบค่อนข้างหนา จึงใช้เป็นไม้ตัดใบเพื่อปักแจกันได้ดี ทั้งชนิดที่มีการกระจายพันธุ์ทั่วไปในธรรมชาติ เช่น เฟินนาคราชใบหยาบ (D. solida) เฟินนาคราชใบละเอียด (D. denticulata) และชนิดที่นำเข้าจากต่างประเทศ เช่น เฟินนาคราชฟิจิใบละเอียด (D. fijiensis)
เฟินหางนางเงือก Microsorum punctatum (cultivated & mutate)
นิยมปลูกเป็นไม้กระถาง ไม้กระถางแขวน หรือปลูกประดับสวน โดยใช้วัสดุปลูกที่มีอินทรียวัตถุสูง ระบายน้ำดี และได้แสงรำไร มีใบค่อนข้างหนา จึงใช้เป็นไม้ตัดใบเพื่อปักแจกันได้ดี ทั้งชนิดที่มีการกระจายพันธุ์ทั่วไปในธรรมชาติ เช่น เฟินนาคราชใบหยาบ (D. solida) เฟินนาคราชใบละเอียด (D. denticulata) และชนิดที่นำเข้าจากต่างประเทศ เช่น เฟินนาคราชฟิจิใบละเอียด (D. fijiensis)
เฟินหางนางเงือก Microsorum punctatum (cultivated & mutate)
เฟินในสกุลกูดดอยปลูกเลี้ยงง่าย เหมาะปลูกในวัสดุปลูกโปร่งระบายน้ำดีไม่ขังแฉะ แต่เก็บความชื้นได้นาน ต้องการแสงแดดรำไร ความชื้นปานกลางถึงมาก หลายชนิดมีขนาดปานกลางถึงใหญ่ ใช้ปลูกเป็นไม้กระถางประดับหรือจัดสวนได้ดี เช่น กูดดอยบราซิล (B. brasiliense) กูดดอยใบมัน (B. gibbum) เฟินรัศมีโชติ (Blechnum ‘Rasmijoti’)
เฟินผักชี Bolbitis heteroclita
เฟินชนิดนี้มีเหง้าเล็ก ก้านใบเรียงตัวเป็นสองแถวเป็นระเบียบ ใบที่ปลายก้านชูปลายใบแหลมเรียวยาวอ่อนช้อยน่าดู เหมาะปลูกเป็นไม้กระถางประดับทั้งภายนอกและภายในอาคาร นำมาใช้จัดสวนถาดหรือสวนขวด (เทอร์ราเรียม) ได้ดี และใช้เป็นพรรณไม้น้ำประดับได้อีกด้วย
เฟินราชินี Pteris ensiformis (cultivated)
เฟินชนิดนี้ปรับตัวเข้ากับสภาพแวดล้อมต่าง ๆ ได้ดี จึงนิยมใช้เป็นไม้ประดับกระถางทั้งในและนอกอาคาร ลักษณะเด่นคือมีใบด่างสวย ทั้งพันธุ์ที่มีใบด่างขาวชัดเจนอย่างเฟินราชินี (P. ensiformis ‘Evergemiensis’) และพันธุ์ที่มีด้านกลางใบขาว ขอบใบเขียวเข้มอย่างเฟินราชินีเงิน (P. ensiformis ‘Victoriae’) ซึ่งใช้จัดสวนหินหรือเป็นไม้กระถางในร่มได้ดี
เฟินใบตำลึง Doryopteris ludens
มีแผ่นใบรูปกึ่งสามเหลี่ยม หยักตื้นแบบฝ่ามือ แตกเป็นพู 5 พูคล้ายใบตำลึง สวยงามและทนทาน เหมาะปลูกเป็นไม้กระถางหรือปลูกประดับสวน โดยใช้วัสดุปลูกที่มีอินทรียวัตถุสูง ระบายน้ำดี และควรได้รับแสงรำไร แต่อาจจะพักตัวในหน้าแล้ง
อ่านเรื่องราวเกี่ยวกับเฟินและไลโคไฟต์ได้เพิ่มเติมในหนังสือ เฟิน All about Ferns รวมชนิดและพันธุ์ปลูกสำหรับคนรักเฟิน โดย ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.ทัศไนย จารุวัฒนพันธ์
เรียบเรียง : อังกาบดอย
ภาพ : สำนักพิมพ์บ้านและสวน
เฟินใบสวย เฟินใบสวย เฟินใบสวย เฟินใบสวย
