ก่อนออกแบบสวนครัวทำสวนครัว ควรกำหนด ขนาดแปลงผัก เช็คระยะต่างๆ ทั้ง ทางเดิน โรงเรือน และค้างผักซุ้มผักเลื้อย เพื่อช่วยให้การทำงานในสวน ทำได้ง่ายและสะดวกขึ้น
ขนาดแปลงผัก และทางเดินควรกว้างเท่าไหร่ดี
การกะระยะ ขนาดแปลงผัก ที่พอเหมาะพอดีจะช่วยให้การใช้สวนครัวทำได้ง่ายและสะดวกอีกทั้งระยะมาตรฐานเหล่านี้ ยังช่วยให้สามารถกะจำนวนวัสดุต่างๆลงในแบบได้ใกล้เคียงกับความเป็นจริง เพื่อนำมาคำนวณงบประมาณในการจัดทำได้ง่ายขึ้น
แม้ระยะต่างๆ ในสวนขึ้นกับความสูงของผู้ใช้งาน เช่น ระยะเอื้อมของแขนระยะก้าวระยะสำหรับนั่งหรือยืนทำงาน ฯลฯ แต่ระยะเหล่านี้ก็สามารถประมาณการได้ดังนี้
ระยะแปลงปลูก ความกว้างของแปลงควรกว้าง 1-1.20 เมตรหากเป็นแปลงที่เดินได้โดยรอบ สามารถกว้างได้ ถึง 1.20 เมตร (ตามระยะที่ผู้ใช้งานเอื้อมถึง) หากแปลงนั้นทำขอบเป็นกระบะสูง ขอบกระบะสามารถออกแบบให้นั่งทำงานสวนได้ โดยความสูงอยู่ระหว่าง 0.40-0.50 เมตร และทางเดินระหว่างกระบะ ไม่ควรต่ำกว่า 0.60 เมตร เผื่อขนวัสดุต่างๆ ได้
แผ่นทางเดินในสวนทั่วไปกว้างได้ตั้งแต่ 30-60 เซนติเมตร การวางแผ่นทางเดินควรวางห่างพอดีกับระยะก้าวเดินหากวัดจากจุดศูนย์กลางแผ่น ระยะห่างจะอยู่ที่ 50-55 เซนติเมตร การวางแผ่นทางเดินเช่นนี้นิยมวางทั้งแบบเป็นเส้นโค้งและเส้นตรง การวางเป็นเส้นโค้ง หากทางเดินสองจุดตัดกัน ควรให้แผ่นทางเดินทำมุมตั้งฉากกันพอดี จะใช้งานได้สะดวกและสวยงาม
ส่วนทางเดินที่ต่อเนื่องควรมีความกว้างประมาณ 0.90–1 เมตร หากเป็นทางที่ต้องการให้รถเข็นเข้าถึงได้ควรออกแบบให้กว้างไม่ต่ำกว่า 1 เมตร และหากเป็นทางที่ตั้งใจให้เดินสวนกันได้ ควรอยู่ที่ระยะ 1.50 เมตร
ขนาดแปลงผัก โรงเรือนและระยะภายใน
ความสูงของโรงเรือนไม่ควรต่ำกว่า 2-2.50 เมตร (จากระดับดินถึงคาน) เพราะหากต่ำกว่านี้ การระบายความร้อนในโรงเรือนอาจทำได้ไม่ดีนักขณะเดียวกันก็ไม่ควรทำโรงเรือนให้สูงเกินไปเพราะอาจเกิดปัญหากับพื้นที่ที่มีลมแรง
ความกว้างของโต๊ะ สำหรับโต๊ะที่ยืนทำงานได้ด้านเดียว ควรอยู่ในระยะเอื้อมถึงด้านในสุด คือกว้างราว 60-70 เซนติเมตร สำหรับโต๊ะที่ทำงานได้สองด้าน สามาถเพิ่มความกว้างของโต๊ะเป็น 1.40 เมตรได้ โดยระดับความสูงของโต๊ะควรอยู่ที่ 70-80 เซนติเมตร ติดตั้งราวแขวนต้นไม้สูง 2 เมตร ให้มีระยะห่างระหว่างราว 40-50 เซนติเมตร
ชั้นวางต้นไม้ ควรอยู่ในระยะเอื้อมถึง คือ สูง 1.60 เมตร กว้าง 40 เซนติเมตร ควรทำชั้นวางให้มองเห็นต้นไม้โดยรอบ เพื่อจัดการได้อย่างทั่วถึง
ความสูงของซุ้มและศาลา
ความสูงของซุ้มทางเข้า อยู่ที่ 2.20 – 3 เมตร ขึ้นกับรูปแบบของซุ้ม หากมีไม้ห้อยลงควรเช็คดูระยะความสูงไม่ให้ต้นไม้ชนศีรษะ
ขนาดของศาลาขึ้นกับจำนวนผู้ใช้งาน โดยคิดที่ 1 คนต่อพื้นที่ 1-1.2 ตารางเมตร หากต้องการใช้งาน 5 คน พื้นที่ใช้งานควรอยู่ที่ 5-6 ตารางเมตร หรือขนาด 2 x 3 ตารางเมตร ส่วนความสูงของศาลาขึ้นกับขนาดและพื้นที่โดยรอบ รวมถึงรูปแบบของหลังคาซึ่งมีความสูงอยู่ที่ 2.50 – 3.20 เมตร
ทั้งนี้ ระยะความสูงของซุ้มและศาลา นอกจากพิจารณาตามความสะดวกของผู้ใช้งานแล้ว ยังควรพิจารณาความสูงของสิ่งก่อสร้างและสัดส่วนของพื้นที่ว่างโดยรอบด้วย เพื่อความสวยงาม
สนใจข้อมูลการออกแบบจัดและดูแลสวน สามารถดูเพิ่มเติมได้จาก หนังสือ 100 ความรู้คู่สวน 2 “จัดและดูแลสวนด้วยตนเอง” และ “สวนสวยกินได้ Edible Garden”
เรื่อง ทิพาพรรณ
ภาพ อภิรักษ์ สุขสัย , ธนกิตติ์ คำอ่อน
