หากมีพืชที่ปลูกอยู่ทานแล้วอร่อยอยากจะ ขยายพันธุ์พืช ไว้เพิ่มจำนวน สำหรับบริโภคในครัวเรือน หรือ เพื่อจำหน่ายสร้างรายได้ ก็สามารถทำได้ ปัจจุบันก็มีวิธีการขยายพันธุ์พืชและเทคนิคที่หลากหลายเลยทีเดียวเชียว
ซึ่งวิธีในการ ขยายพันธุ์พืช นั้น ก็ยังมีข้อแตกต่าง ที่ แฟนฟาร์ม ควรรู้ ทั้งความยาก-ง่าย ในการทำ ซึ่งต้องใช้ความชำนาญในการฝึกฝน รวมถึงความเหมาะสมของพืชชนิดต่างๆ ที่ต้องการขยายพันธุ์ด้วย เช่นกัน
1 I ขยายพันธุ์พืช : การเพาะเมล็ด
เป็นวิธีเดียวที่ขยายพันธุ์พืชแบบอาศัยเพศ โดยเริ่มตั้งแต่การผสมเกสรตัวผู้-ตัวเมีย เพื่อให้รังไข่ของพืชมีการพัฒนาออกมาเป็นผล ซึ่งภายในจะมีเมล็ดอยู่ และ นำเมล็ดเหล่านั้นมาเพาะต่อเพื่อขยายพันธุ์ เป็นวิธีขยายพันธุ์ที่ง่าย สามารถขยายพันธุ์หนึ่งครั้งได้จำนวนมาก ทำได้ง่าย ต้นทุนในการซื้อเมล็ดถูก ต้นที่ได้มีความแข็งแรง แต่ใช้ระยะเวลานานกว่าพืชจะโต และ ให้ผลผลิตช้าโดยเฉพาะกับไม้ผล รวมถึงมีโอกาสที่พืชจะกลายพันธุ์ไม่ตรงตามสายพันธุ์ได้
วิธีการนี้ส่วนใหญ่นิยมใช้กับพืชที่โตไว ใช้เวลาในการเก็บเกี่ยวไม่นาน อย่าง ข้าว ข้าวโพด ผักสลัด ผักทานใบ พืชตระกูลแตง ผักทานหัว เป็นต้น
2 I ขยายพันธุ์พืช : การชำใบ
เป็นวิธีการขยายพันธุ์พืชแบบไม่อาศัยเพศ โดยจะตัดใบของพืชมาทาปูนแดงลงบนแผลที่ตัด และ ปล่อยไว้ให้แห้งประมาณ 5-10 นาที จากนั้นนำลงปลูก และ ย้ายไปวางไว้ในถุงพลาสติกที่ปิดสนิทเพื่อกักเก็บความชื้น จะช่วยรากออกมาได้ง่าย เป็นวิธีขยายพันธุ์ที่ยากปานกลาง ขยายพันธุ์ครั้งหนึ่งได้จำนวนมาก
วิธีการนี้จะเหมาะกับพืชที่ใบมีลักษณะอวบน้ำ เช่น กวักมรกต กุหลาบหิน ลิ้นมังกร บีโกเนีย เนื่องจากสามารถเก็บน้ำไว้ภายในใบได้นานพอ จนกระทั้งใบพืชสามารถสร้างรากออกมาดูดแร่ธาตุ และ สารอาหารต่างๆ ได้
3 I ขยายพันธุ์พืช : การเพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อ
เป็นวิธีการขยายพืชแบบไม่อาศัยเพศ สามารถเพิ่มจำนวนได้มากในระยะเวลาสั้นๆ ต้นพืชที่ได้มีความสม่ำเสมอ ปลอดเชื้อโรค และ มีความแข็งแรง เป็นวิธีที่ยากจำเป็นต้องใช้ความชำนาญ และ ใช้ต้นทุนสูง จากภาชนะอุปกรณ์ในการเพาะเลี้ยง สถานที่แบบปิด วิธีขยายพันธุ์เริ่มจากการตัดส่วนที่เป็นเนื้อเยื่อเจริญของพืชมาเพาะเลี้ยงในอาหารสังเคราะห์ และ นำไปเลี้ยงต่อในสภาพแวดล้อมที่ปลอดเชื้อ จนกระทั่งต้นใหญ่ และ แข็งแรงพอ ก็ให้ย้ายออกมาปลูกภายนอกได้
วิธีการนี้ส่วนใหญ่นิยมกับพืชที่มีราคาสูง เช่น อินทผาลัม พืชในกลุ่มไม้ประดับที่มีราคาสูง ไม้ผลที่ถูกคัดเลือกสายพันธุ์มาอย่างดีแล้วต้องการขยายพันธุ์เพิ่ม
4 I ขยายพันธุ์พืช : การแยกหน่อ
เป็นวิธีการขยายพืชแบบไม่อาศัยเพศ จากเดิมเมื่อต้นเริ่มมีอายุมากขึ้น พืชก็จะเริ่มแตกหน่อออกมาด้านข้างจากบริเวณโคนของต้นเดิม และ สุดท้ายก็จะกลายเป็นกอ เป็นวิธีการขยายพันธุ์ที่ง่าย เริ่มจากใช้มีดหรือเสียม ขึ้นอยู่กับขนาดของหน่อ แยกระหว่างหน่อกับต้นแม่ออกจากกัน โดยให้หน่อที่แยกออกมามีรากอยู่ด้วย ก็จะช่วยให้หน่อตั้งตัวได้เร็ว ซึ่งนอกจากจะขยายพันธุ์ได้แล้ว ประโยชน์จากการแยกหน่อ ก็เพื่อช่วยลดภาระของต้นแม่ในการเลี้ยงดูหน่อเหล่านั้นด้วย ก็จะช่วยให้ต้นแม่โตไวมากขึ้น
วิธีการนี้สามารถใช้ได้กับพืชหลายชนิด เช่น เตย กระชาย กล้วย ขิง ข่า ว่านหางจระเข้บอนสี สับปะรดสี แคคตัส
5 I การปักชำ
เป็นวิธีการขยายพืชแบบไม่อาศัยเพศ เป็นวิธีขยายพันธุ์ที่ง่าย เริ่มจากตัดกิ่งที่มีลักษณะแบบกึ่งแก่กึ่งอ่อน หรือ กิ่งแก่ มาตัดใบออกครึ่งหนึ่งเพื่อลดการคายน้ำ และ ปักลงในวัสดุล่อราก จากนั้นย้ายไปวางไว้ในถุงพลาสติกที่ปิดสนิทเพื่อกักเก็บความชื้น จะช่วยรากออกมาได้ง่าย จนกระทั้งรากงอกออกจากกิ่งที่ปักชำ ก็สามารถย้ายไปปลูกต่อไปได้
วิธีการนี้สามารถใช้ได้กับพืชที่รากออกมาง่าย หรือ พืชที่รากสามารถออกมาตามข้อใบได้ เช่น กะเพรา โหระพา สะระแหน่ มะเดื่อฝรั่ง มะกอก ทับทิม มะกรูด
6 I การตอนกิ่ง
เป็นวิธีการขยายพืชแบบไม่อาศัยเพศ จะคล้ายๆ กับการปักชำ แต่จะทำการล่อรากด้วยวัสดุปลูกจากกิ่งที่อยู่บนต้นแม่ก่อนแล้วจากนั้นจึงค่อยย้ายปลูกลงดิน เป็นวิธีขยายพันธุ์ที่ไม่ยากมาก จะเริ่มจากนำมีดมาควั่นหรือปลอกเปลือกออก จากนั้นทาน้ำยาเร่งรากบริเวณแผล และ นำถุงพลาสติกพร้อมขุยมะพร้าวที่เปียกหมาดๆ มาห่อรอบแผล ปิดท้ายด้วยเชือกมัดตุ้มให้แน่น พอมีรากแล้วก็ให้ตัดกิ่งพร้อมรากนำไปขยายพันธุ์ต่อไป
วิธีการนี้สามารถใช้ได้กับพืชที่หลากหลาย เช่น ฝรั่ง มะเฟือง มะนาว เลมอน ส้ม ลิ้นจี่ ชมพู่ ทับทิม มะม่วง
7 I การติดตา
เป็นวิธีการขยายพืชแบบไม่อาศัยเพศ โดยนำตาพันธุ์ดีหรือพันธุ์ที่ต้องการมาเสียบด้านข้างของต้นตอ เพื่อให้ต้นตอทำหน้าที่เป็นรากหาอาหารให้แทน เนื่องจากกิ่งพันธุ์ที่ให้ผลผลิตดี ส่วนใหญ่รากไม่ค่อยแข็งแรงหาอาหารไม่เก่ง ซึ่งสามารถกำจัดจุดด้อยตรงนี้ได้ด้วยการติดตา โดยต้นตอที่ใช้ส่วนใหญ่จะเป็นต้นตอพื้นเมือง ที่อาหารเก่ง รากแข็งแรง ทนโรคทางดินได้ดี หรือใช้ต้นพันธุ์ดีก็ได้เช่นกัน เพื่อให้ต้นนั้นมี 2 สายพันธุ์ดีอยู่ภายในต้นเดียว
เป็นวิธีที่ยากจำเป็นต้องใช้ความชำนาญ จะเริ่มจากเฉือนต้นตอจากด้านข้างให้เป็นแผล จากนั้นเฉือนตาพันธุ์ดีออกมาเสียบเข้ารอยเฉือนบนต้นตอในตอนแรก สุดท้ายพันตาด้วยเทปพลาสติกให้แน่น ซึ่งจะใช้เวลา 20-30 วัน จนกว่าเนื้อเยื่อจะผสานเข้ากันได้ดี วิธีการนี้จะนิยมใช้กับไม้ผล
8 I การเสียบข้าง
เป็นวิธีการขยายพืชแบบไม่อาศัยเพศ เป็นวิธีที่ยากจำเป็นต้องใช้ความชำนาญ คล้ายกับการติดตา แต่แตกต่างตรงที่จะใช้กิ่งพันธุ์ดี โดยกิ่งที่ใช้ต้องมีตาอย่างน้อย 3-4 ตา และ ริดใบทิ้งออกให้หมด เพื่อลดการคายน้ำ ซึ่งจะใช้เวลา 20-30 วัน เช่นกัน เมื่อยอดเดินดีแล้วก็ให้แกะเทปพลาสติกออกได้ วิธีการนี้จะนิยมใช้กับไม้ผล
9 I การเสียบยอด
เป็นวิธีการขยายพืชแบบไม่อาศัยเพศ เป็นวิธีที่ยากจำเป็นต้องใช้ความชำนาญ เริ่มจากตัดยอดต้นตอทิ้งแล้วใช้มีดผ่ากลางต้นตอ ส่วนยอดพันธุ์ที่ใช้ให้มี 3-4 ตา จากนั้นนำมาทำเป็นปากฉลาม และ เสียบเข้าไปในต้อตอที่ผ่าไว้ สุดท้ายพันด้วยเทปพลาสติก และ คลุมด้วยถุงพลาสติกเพื่อป้องกันการระเหยของน้ำ วิธีการนี้นอกจะนิยมใช้กับไม้ผลแล้ว ยังสามารถใช้กับ มะเขือเทศ มะละกอ รวมถึงพืชตระกูลแตงก็ได้เช่นกัน
10 I การทาบกิ่ง
เป็นวิธีการขยายพืชแบบไม่อาศัยเพศ จะสลับกับ การติดตา การเสียบข้าง การเสียบยอด ที่นำพันธุ์ดีไปเสียบเข้ากับต้นตอ แต่สำหรับวิธีนี้ จะเอาต้นตอมาเสียบกับกิ่งพันธุ์ดีแทน เป็นวิธีที่ยากจำเป็นต้องใช้ความชำนาญ เริ่มจากเตรียมต้นตอมาตัดราก และ ใส่ดินตุ้มพลาสติก จากนั้นนำมีดปาดด้านข้างเข้าไปในเนื้อไม้ของกิ่งพันธุ์ดี และ ตัดยอดของต้นต้อให้เป็นแนวเฉียงพอดีกับรอยที่ปาดบนกิ่งพันธุ์ สุดท้ายก็นำต้นตอไปทาบกับรอยที่ปาดไว้ พันด้วยพลาสติก และ ใช้เชือกมัดกับกิ่งพันธุ์ เมื่อกิ่งทั้งสองติดกันดีแล้ว ก็ให้แกะถุงพลาสติก และ ตัดกิ่งพันธุ์พร้อมย้ายลงปลูกต่อได้ วิธีการนี้จะนิยมใช้กับไม้ผล
สำหรับใครที่อยากรู้วิธีการ และ เทคนิคที่เชิงลึกมากกว่านี้ ก็สามารถไปตามกันต่อได้ที่ หนังสือ เทคนิค ขยายพันธุ์พืช Plant Propagation หรือ ตามไปที่ลิงก์นี้กันได้เลย https://bitly.ws/3aytY
